Hoe kan discriminatie effectief bestreden worden?
In achtergronden door Ewoud Butter op 27-11-2017 | 08:13
Op het symposium ‘Wat werkt tegen discriminatie?’, georganiseerd door het Kennisplatform Integratie en Samenleving (KIS) en het ministerie van SZW, lichtten twee Movisie-onderzoekers hun bevindingen toe op basis van literatuuronderzoek.
Ikram Taouanza en Hanneke Felten bestudeerden voor KIS meer dan tweehonderd studies om helder te krijgen welke factoren antidiscriminatie-interventies effectief maken. Uit hun onderzoek bleek dat wanneer goedbedoelde antidiscriminatie-interventies slecht worden uitgevoerd, zij vooroordelen juist kunnen versterken.
De onderzoekers onderscheiden de volgende vier typen interventies.
1. Dialoog-interventies
Hierbij gaan mensen uit de gediscrimineerde en de discriminerende groep met elkaar in gesprek. Door verhalen en ervaringen uit te wisselen kunnen gevoelens van empathie worden opgewekt. De dialoog zorgt in het beste geval voor bewustwording en aanpassing van gedrag.
Het is hierbij van groot belang om de deelnemers niet met één, maar met meerdere mensen uit de gediscrimineerde groep in dialoog te brengen, zodat duidelijk wordt dat er binnen de gediscrimineerde groep onderlinge verschillen zijn en dat één persoon niet representatief is voor de hele groep.Het is belangrijk dat deze ontmoetingen in een positieve setting plaatsvinden, want een nare omgeving zorgt voor blijvende en wederzijdse negatieve associaties.
2. De sociale norm stellen
De sociale norm van de omgeving is van grote invloed. Dit kunnen mensen uit dezelfde groep zijn, maar ook een autoriteit (politici, media, geestelijk leider) van buiten kan invloed hebben.
De neiging om te discrimineren wordt kleiner wanneer iemand verwacht dat discriminatie in zijn/haar omgeving wordt afgekeurd. Omgekeerd zal er eerder sprake zijn van discriminatie wanneer iemand de indruk heeft dat discriminatie door de vingers wordt gezien of wordt aangemoedigd.
Framing is hierbij van groot belang. Wanneer een vooroordeel wordt genoemd en vervolgens ontkracht wordt – bijvoorbeeld: vrouwen kunnen niet rijden, wat een onzin! – dan zal de associatie (vrouwen kunnen niet rijden) mensen langer bijblijven dan de daadwerkelijke boodschap (dat dit onzin is). Het is daarom effectiever om een positieve boodschap te communiceren vóór hetgeen dat je wilt bereiken in plaats van een boodschap die zich tegen discriminatie richt.
Journalisten spelen hierbij een belangrijke rol. In één van de workshops tijdens het symposium werd gesproken over de omgangsvormen voor Nederlandse media die zijn vastgelegd in het handboek van de Nederlands Vereniging van Journalisten (NVJ). Volgens een van de regels zouden journalisten alleen de afkomst moeten noemen van een persoon wanneer dit relevant is. De afgelopen jaren wordt deze regel echter steeds minder in acht genomen.
3. Het goede voorbeeld geven
Een positieve samenwerking tussen mensen die afkomstig zijn uit en representatief zijn voor de discriminerende en gediscrimineerde groep kan een goed voorbeeld zijn. Hiermee wordt de sociale norm beinvloed, maar ook de impliciete houding van de groepsleden. Deze aanpak werkt vooral goed in gemeenschappen waar nog maar weinig tot geen contact is met de gestigmatiseerde groep, en is daarmee dus eerder geschikt voor toepassing in dorpen dan in grote gemeenten.
4. Confronteren met vooroordelen
Mensen zijn zich lang niet altijd bewust van hun eigen vooroordelen. Wanneer mensen geconfronteerd worden met hun eigen vooroordelen, kunnen ze zich hiervan bewust worden en meer controle krijgen over hun impliciete houding.
Confronteren werkt vooral als iemand schrikt van zijn eigen vooroordelen en vervolgens gemotiveerd is om hier iets aan te doen. Het werkt niet wanneer mensen niet over een intrinsieke motivatie beschikken of zichzelf niet of moeilijk kunnen bijsturen. Bij mensen die discriminatie geen probleem vinden kan het een averechts effect hebben en tot meer vooroordelen leiden.
Context
De context en de aanpak van de professional is belangrijk. Voordat een bepaalde aanpak wordt gekozen, is het van belang vast te stellen welk aspect van discriminatie moet worden aangepak en welke interventie aansluit bij de doelgroep.
Dit artikel is gebaseerd op een uitgebreider artikel op de website van het Kennisplatform Integratie en Samenleving (KIS).
Zie ook bij KIS:
Effectief discriminatie bestrijden, zo doe je dat
Meer over het effectief bestrijden van discriminatie in het KIS-dossier Discriminatie.
Verder:
De databank praktijkvoorbeelden anti discriminatie
Artikelen over discriminatie op Republiek Allochtonië
Meer over discriminatie, onderzoek.
