Fitna 1: de hype was beter dan de film
In achtergronden door Ewoud Butter op 10-04-2017 | 10:29
Door: Ewoud Butter
Geert Wilders heeft een vervolg op Fitna, zijn anti-islamfilm uit 2008 aangekondigd. Op twitter liet hij weten dat hij maar liefst negen vervolgfilms, Fitna 2 tot en met Fitna 10, zal maken. Het worden volgens Wilders korte filmpjes met een heldere uitleg over het gevaar van de islam en de noodzaak tot deïslamiseren. Wilders kondigde al vaker een vervolg aan op Fitna, maar het kwam er tot nu toe nooit van.
De aankondiging van de eerste versie van Fitna leidde vooral vooraf tot veel commotie, maar de film was kwalitatief ondermaats en droeg niet bij aan het maatschappelijk debat.
Geert Wilders kondigde Fitna I eind 2007 aan. Hij wilde met de film duidelijk maken dat de Koran een fascistisch boek is en aanzet tot geweld.
Inpolderen van de hype
Direct na de aankondiging stuurde toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Guusje ter Horst een brief aan alle burgemeesters waarin ze werden opgeroepen extra alert te zijn. Ook werden islamitische landen direct uitgebreid geinformeerd over het standpunt van de Nederlandse regering.
Voor de verschijning van de film maakte het toenmalige kabinet Balkenende IV zich niet alleen grote zorgen over maatschappelijke spanningen, maar ook over de internationale belangen van Nederland en de positie van Nederlanders in het buitenland. Deze zorg was mede ingegeven door de commotie en rellen in islamitische landen die in 2005 en vooral 2006 ontstaan waren na de publicatie van 12 spotprenten van de profeet Mohammed in de Deense krant Jyllands Posten.
Er vonden in verschillende gemeenten gesprekken plaats met de lokale islamitische gemeenschappen.
Islamitische organisaties riepen vooraf op ingetogen te reageren op de film. Zo liet Abou Ismail, destijds jongerenprediker in de Haagse As Soennahmoskee en rechterhand van sjeik Fawaz, het NRC weten dat hij en andere jongerenimams hebben aangedrongen op een beschaafde reactie.
"We hebben vanaf het begin heel duidelijk gemaakt: er is niets op tegen als je reageert. Ga schrijven, weerleg het wetenschappelijk of pak het strafrechtelijk aan, maar ga geen gekke dingen doen. Ga niets in de fik steken of zo. Daarmee geven we Wilders gelijk. Dan zegt men: zie je wel. Als je geweld gebruikt, krijgt hij een grotere achterban. Als je je beschaafd gedraagt, bewijs je zijn ongelijk."
In die maanden werd ook het Landelijk Beraad Marokkanen (LBM) opgericht. Mohammed Rabbae schreef op 19 maart een open brief in het Parool waarin hij opriep Wilders en zijn 'Oscar van de angst' volledig te negeren en hem daardoor geen gratis electorale steun te bezorgen. Wel moest het gesprek met de kiezers van Wilders worden aangegaan. Aan moslims deed Rabbae de oproep een voorbeeld te nemen aan de profeet Mohamed die tolerant was en in dialoog ging met de tegenstanders die hem probeerden te vernederen en te beschimpen.
Het CMO schreef voor de première van Fitna een brief aan de moefti van Syrië, Ahmad Badr-al-Din al- Hassoun, en aan een van de islamistische partijen in Marokko, Al-Adl wa ’l-Ihsan (Rechtvaardigheid en Spiritualiteit), waarin onder andere werd geschreven:
“Wij hebben in het verleden altijd kritiek geuit op niet-moslims wanneer zij alle moslims over één kam schoren en wanneer de gehele islamitische gemeenschap aansprakelijk werd gesteld voor de daden van één persoon of een kleine groep. Laten we nu niet dezelfde fout maken en in reactie op het optreden van één persoon een groot conflict in de Nederlandse samenleving ontketenen. Het drijven van een wig tussen de islamitische gemeenschap en de rest van de wereld is volgens ons nu juist wat die persoon uit wil lokken. Wij weten echter dat de meerderheid van het Nederlandse volk, de intellectuelen en de Nederlandse overheid de belediging van de Islam afwijzen.”
Toen de meeste omroepen hadden geweigerd Fitna uit te zenden, bood de Nederlandse Moslimomroep (NMO) aan om de film van Wilders uit te zenden. De NMO had eerder Hirsi Ali en Theo van Gogh als gast gehad, maar Wilders had geen interesse. „No way, NMO" liet de PVV-leider daarop weten. Op een van de voorwaarden – dat de omroep hem vooraf mocht zien om zeker te zijn dat die geen strafbare uitingen zou bevatten – ging Wilders bij voorbaat niet in. „Ik laat hem aan niemand zien vooraf".
Vertoning
De film werd vertoond op wikileaks. de korte film (16 minuten) bleek een bijzonder amateuristisch knip- en plakwerk dat weinig nieuws bevatte. "Het boek (de Koran) was beter" grapte een imam na afloop.
Fitna was ook minder beledigend dan vooraf werd gevreesd. Wilders scheurde in de film geen bladzijden uit de Koran, zoals hij vooraf wel had aangekondigd. Wel was aan het eind van de film het geluid te horen van papier dat werd afgescheurd; volgens Wilders betrof het niet een pagina uit de Koran, maar uit het telefoonboek. De PVV-leider riep moslims op om zelf haatdragende teksten uit de Koran te scheuren.
De onderzoekers Vellenga en Wiegers zouden later concluderen in hun studie (Religie, binding en polarisatie; de reacties van de leiding van levensbeschouwelijke organisaties op islamkritische uitingen (2011)):
“In deze studie hebben we geconstateerd dat de onderzochte religieuze organisaties, althans de leiding daarvan, in het huidige tijdvak in Nederland vooral een bron van de-escalatie zijn in de polarisatie rondom de islam. De leiders van de bestudeerde islamitische instellingen hebben niet of terughoudend gereageerd op uitingen van islamkritiek en zeker niet de confrontatie gezocht met de critici. De leidinggevenden van de niet-islamitische organisaties hebben niet gereageerd of wel gereageerd en dan een verzoenende toon aangeslagen en een boodschap uitgedragen van respect en tolerantie. Een fors aantal islamitische en niet- islamitische organisaties zijn over de religieuze grenzen die hen scheiden heen banden met elkaar aangegaan of hebben reeds bestaande banden versterkt.“
Effect
Fitna leidde niet tot rellen, ook internationaal niet. De film zelf droeg ook niet bij aan het maatschappelijk debat en had ook niet gevolg dat Wilders' PVV steeg in de opiniepeilingen.
Wel vormde Fitna een stimulans voor de samenwerking tussen islamitische, christelijke en joodse koepelorganisaties. Dit leidde in eerste instantie tot het Cairo-overleg dat in 2015 een nieuwe naam kreeg: Overleg Joden Christenen en Moslims (OJCM).
Ook vormde Fitna één van redenen voor verschillende partijen om aangifte te doen tegen Wilders wegens haatzaaien. Dit leidde uiteindelijk tot het eerste proces tegen Wilders. In juni 2011 zou Wilders worden vrijgesproken. Volgens de rechter was er geen sprake van aanzetten tot haat of discriminatie, of van groepsbelediging. De uitspraken van Wilders waren, zo oordeelde de rechter, vrijwel allemaal gericht op de religie islam en niet op moslims.
Ewoud Butter is politicoloog en hoofdredacteur van Republiek Allochtonië. Meer van Ewoud op zijn blog, op deze site of volg hem op twitter.
Meer islamdebat op Polderislam.nl
Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook.
Republiek Allochtonië wordt grotendeels op vrijwillige basis onderhouden. Waardeert u ons vrijwilligerswerk? U kunt het laten blijken door een bijdrage over te maken op rekeningnummer NL12INGB0006026026 ten name van de stichting Allochtonenweblog te Amsterdam. Met een donatie van 5 euro zijn we al blij. Meer mag ook!
Meer over achtergrond, ewoud butter, fitna, geert wilders, pvv.
