Let op etnische stereotypen tijdens WK Voetbal
In opinie door Zihni Özdil op 13-06-2014 | 15:49
Tekst: Zihni Özdil
Een belangrijk onderdeel van institutioneel racisme is de culturele erfenis van anti-zwarte vooroordelen. Deze erfenis is in bijna vijf eeuwen opgebouwd en werkt nog steeds onbewust door in onze cultuur, in bijvoorbeeld geïnternaliseerde etnische stereotypen over ‘zwartheid’.
Geïnternaliseerd
Een zeer helder voorbeeld hiervan is de geneigdheid van sportverslaggevers om zwarte atleten in lichamelijke of ‘dierlijke’ termen te duiden in tegenstelling tot witte atleten. Ook culturele stereotypen – zoals de ‘onbetrouwbare, gladde Zuid-Amerikaan’ – komen goed naar boven in sportverslaggeving. Dit fenomeen is in verschillende landen onderzocht. In Nederland heeft Jacco van Sterkenburg een eerste grote studie naar etnische stereotypen bij voetbalcommentatoren gedaan.
Voor de helderheid: het is dus niet zo dat sportverslaggevers racisten zijn. Racistische stereotypen zijn institutioneel ingebed in onze cultuur, en daarmee ook door ons geïnternaliseerd als onder andere (al dan niet bewuste) vooroordelen, en manifesteren zich op allerlei terreinen.
Bewustzijn
Ik geloof dat de eerste stap in het verhelpen van deze – uiteindelijk zeer schadelijke – vorm van institutioneel racisme een bewustzijnsproces is. Als u geen tijd hebt om studies zoals die van van Sterkenburg door te spitten stel ik voor dat we tijdens het WK in Brazilië alert gaan zijn. Niet om de voetbalcommentatoren te verketteren of te veroordelen, niet om onszelf beter te voelen omdat wij het wel doorhebben. Maar om hierover met elkaar te praten via een eerlijk, open en feitelijk debat.
Let daarom goed op hoe in de wedstrijden van dit WK etnische en/of culturele stereotypen worden toegepast door commentatoren.
‘Afrikaanse tegenstander’
Als voorbeeld een stukje uit de samenvatting op NOS van de wedstrijd tussen Nederland en Ghana op 31 mei. Op 1:06 duidt de verslaggever ‘een wilde tackle van achter’ als iets ‘dat je vaker ziet met een Afrikaanse tegenstander’.
(dank aan Jose Machucha van Grinsven voor de link)
Ten eerste is het essentialistische ‘met een Afrikaanse tegenstander’ opmerkelijk. Alsof voetballers uit alle landen van dat enorme continent – van Marokko tot Sierra Leone tot Mozambique tot Zuid-Afrika – allemaal hetzelfde venijnige karaktertrekje hebben. Het lijkt er met andere woorden erop dat ‘Afrikaans’ een onbewust codewoord is voor zwart.
Ten tweede zijn wilde tackles van achter uiteraard een universeel fenomeen in het voetbal. Het gebeurt overal en het is overal verboden. Als de scheidsrechter – of hij nou ‘Afrikaans’ is of niet – het ziet zal hij een dergelijke tackle beboeten met een gele of rode kaart.
Afijn, laten we tijdens het WK 2014 dus goed opletten. U weet maar nooit, misschien zal het op lange termijn helpen.
Zihni Özdil is docent en promovendus maatschappijgeschiedenis aan de Erasmus Universiteit. Dit stuk verscheen eerder op zijn eigen blog. Het artikel is in overleg de auteur ook op Republiek Allochtonië geplaatst.
Meer artikelen van Zihni Özdil op dit blog hier
Lees ook:
Meer racisme op dit blog hier, meer over discriminatie hier
Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook.
Waardeert u ons vrijwilligerswerk? U kunt het laten blijken door ons te steunen.
Meer over racisme, voetbal, zihni özdil.
Reacties
Net zoals er verschillende dansstijlen zijn, gebaseerd op verschillende manieren van bewegen. Een afrikaanse danser, die in Nederland les geeft in afrikaanse dans, heeft me dit ooit eens bevestigd. Zelf is hij hier geschoold geraakt in klassiek ballet, en is dus uitermate geschikt om onderscheid te kunnen maken. Onderscheid maken en racisme is niet hetzelfde. Als er reden is voor onderscheid, dan kun je het racisme idee beter loslaten. Dat is dan meer een vooroordeel van zichzelf.
Overigens zijn dikke billen, vol met sterke bilspieren, wel degelijk een sportief voordeel, vooral bij fietsen en schaatsen. Bij mijn weten ook zeer zwarte hobby's.
Ik ben een Vlaming met Maghrebijnse roots en heb uw advies opgevolgd om tijdens dit WK aandachtig te zijn naar de sportverslaggeving daaromtrent. Inderdaad je hebt volkomen gelijk. Gisteren tijdens de voetbalwedstrijd Ghana-Duitsland zei de Vlaamse, autochtone sportverslaggever op de Vlaamse televisie (VRT) over de Ghanese voetballers dat ze panter-achtige (dus roofdier-achtige) bewegingen maakten op het voetbalveld. Inderdaad, de Ghanese voetballers werden 'dierlijke kenmerken' toegekend. Nog een voorval, tijdens de rustpauzes worden de voetbalwedstrijden becommentarieerd. De gast op de Vlaamse televisie (Canvas) is de heer Jan Mulder (Nederlandse ex-voetballer), over een zwarte voetballer van Costa Rica, die een goal scoorde tegen Uruguay, zei Jan Mulder dat hij dikke billen had en daarom dat hij hard kon schieten met een bal. Het is mij, dankzij jou Zihni, nu opgevallen dat het voetbaltalent van zwarte voetballers, door Vlaamse sportjournalisten, veelal wordt gereduceerd tot hun lichamelijke kenmerken en er worden zelfs 'dierlijke' attributen toegekend zoals in het hierboven vermelde voorbeeld (panter-achtige bewegingen).
Wim Heitinga - 16/06/2014 00:20
Laten we ons dus niet wijs maken dat etnische stereotypen een "blank" probleem is.
